කර්මාන්තය සඳහා ඇති විභවතාවන්
දළ වශයෙන් කිලෝමීටර් 1700 ක පමණ මුළු වෙරළ තීරයක් සහිත ශ්‍රී ලංකාව ස්වභාවිකවම ජලජීවී වගාව සඳහා උචිත පරිසරයකින් හෙබි වේ. දිවයිනේ මුළු කළපු සහ මෝය ප්‍රමාණය හෙක්ටයාර් 121,000 ක් ලෙස ගණන් බලා ඇති අතර මෙම ප්‍රදේශ, විශේෂ 158 කට පමණ ආසන්න ප්‍රමාණයකට නිවහන් සපයන බොහෝ ගල්පර සඳහා වාසස්ථාන සපයයි.
විසිතුරු මත්ස්‍ය කර්මාන්තය සාගර සහ මිරිදිය විසිතුරු මත්ස්‍ය ප්‍රභේද මත පදනම් වේ. රට තුළ පවතින විවිධ ජලාපවහන ක්‍රම මිරිදිය මත්ස්‍ය ව්‍යාප්තියට මග පාදයි. එනම්, මිරිදිය ඇළ මාර්ග, ගංගා, වැව් ආදිය මිරිදිය මත්ස්‍ය ව්‍යාප්තියට උදව් වේ. එසේම, විසිතුරු මත්ස්‍ය කර්මාන්තය, මෙම මත්ස්‍ය ප්‍රජාවන්ගේ වර්ධනය කළමනාකරණය කිරීමට සහ විවිධ වෙළඳපලවලට යටත් කිරීමට කැප වූ ආයතන සහ ශ්‍රමයන්ගෙන් සමන්විත වේ. ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රථම පොදු මින්මැදුර 1952 දී දෙහිවල සත්වෝද්‍යානයේ ඉදිකරන ලද අතර එමඟින් පිළිවෙත් ආරම්භ කරමින් සහ අනාගත පරම්පරාවන්ට දැනුම ලබා දීම සිදු කරනු ලබයි.
විසිතුරු මසුන් අභිජනනය
විසිතුරු මත්ස්‍ය වගාව ජලජීවී වගාවේ වැදගත් අංගයකි. එහිදී වාණිජ අරමුණු සඳහා විවිධ විශේෂවල වර්ණවත් මත්ස්‍ය ප්‍රභේද බෝ කිරීම සහ ඇති කිරීම සිදු කරන අතර ප්‍රධාන වශයෙන් වෘත්තීය ගොවීන් සහ විනෝදාංශකරුවන් විසින් එය සිදු කරනු ලැබේ. සජීවී පැටවු දරන්නන් සහ බිත්තර දමන්නන් ලෙස මසුන් ප්‍රධාන වර්ග දෙකකි. සජීවී පැටවු දරන්නන් තම සිරුර තුළ බිත්තර රඳවා තබාගෙන සිට පසුව නිදහසේ පිහිනා යන තරුණ මසුන් බිහි කරයි. බිත්තර දමන්නන් සෘජුවම පරිසරයට බිත්තර නිදහස් කරනු ලබන අතර එහිදී තරුණ මත්ස්‍යයන් පසුව පිටතට පැමිණේ. ශ්‍රී ලංකාවේ මත්ස්‍ය අභිජනන ආයතන මෙම ප්‍රභේද දෙකම සාගර විසිතුරු මත්ස්‍ය සහ මිරිදිය විසිතුරු මත්ස්‍ය වර්ග යන කාණ්ඩ යටතේ අභිජනනය කරයි. ගප්පි, swordtails, ප්ලේටි, බාර්බ්, ටෙට්‍රා, ඒන්ජල්ස්, ගුරාමි සහ කැට්ෆිෂ් මෙම ආයතනවල දක්නට ලැබෙන වඩාත් ප්‍රසිද්ධ විසිතුරු මසුන් වේ.
සාගර විසිතුරු මත්ස්‍ය කර්මාන්තය ශ්‍රී ලංකාවේ වසර 70කට අධික කාලයක් තිස්සේ පවතී. ආරම්භයේ දී, බොහෝ සාගර විසිතුරු මසුන් කොරල්පර වැනි ස්වභාවික වාසස්ථාන වලින් පහසුවෙන් සොයා ගත හැකි විය. ස්කූබා කිමිදුම්කරුවන් වැනි පුහුණු වෘත්තිකයන් මෙම එකතු කිරීමේ ක්‍රියාවලිය හසුරුවයි. මෙය, තෙල් කාන්දුවීම්, රසායනික කාන්දුවීම් සහ කුණු කසළ නිසා ඇති වන දූෂිත පරිසරයෙන් ඈත්ව බොහෝ ආරක්ෂිත පරිසරයක් වෙත යාමට මසුන්ට උපකාර කරයි. දිවයින වටා කරදිය මත්ස්‍ය විශේෂ 250 කට ආසන්න ප්‍රමාණයක් ඇත. බොහෝ ධීවරයින් ආහාර සෙවීමේ අරමුණින් මසුන් ඇල්ලීමේ දී අහම්බෙන් මෙම විසිතුරු මසුන්ගේ වාසස්ථාන වලට හානි කරයි. අද වන විට මෙම විශේෂ බොහොමයක් ලංකාව අවට ස්වභාවික වාසස්ථාන වලින් පහසුවෙන් සොයා ගත නොහැකි අතර විසිතුරු මත්ස්‍ය අභිජනනය කරන්නන් විසින් ගොවිපලවල් වලිදී බෝ කිරීම සිදු කරනු ලබයි.
ලංකාවේ විසිතුරු මත්ස්‍ය කර්මාන්තය සඳහා ඇති සම්පත්
චෙක් ජනරජය, ජපානය, ජර්මනිය, එක්සත් රාජධානිය, එක්සත් ජනපදය, චීනය, පෝලන්තය, ඉතාලිය සහ කැනඩාව යන රටවල් ශ්‍රී ලංකාවේ විසිතුරු මත්ස්‍ය කර්මාන්තයේ ප්‍රධාන අපනයන වෙළෙඳපොළ වේ. එසේම, මෙම කර්මාන්තය විසිතුරු මත්ස්‍ය වගාකරුවන්, විසිතුරු මත්ස්‍ය අපනයනකරුවන් සහ වෙළෙන්දන් ඇතුළු බොහෝ පුද්ගලයන් හට ආදායම් මාර්ග සපයයි. විසිතුරු මත්ස්‍ය කර්මාන්තය ලොව පුරා ඩොලර් බිලියන ගණනක බලයක් සහිත කර්මාන්තයක් වන අතර, දේශීය කර්මාන්තයට තවමත් ප්‍රයෝජනයට නොගත් විභවයන් රාශියක් ඇත.
1930 දී පමණ ශ්‍රී ලංකාවේ විසිතුරු මත්ස්‍ය කර්මාන්තය, ප්‍රථමයෙන් හඳුනා නොගත් අපනයන විභවයක් සහිත කර්මාන්තයක්ව තිබූ අතර එම කාලයේදී මත්ස්‍ය ලෝලීන් ඔවුන්ගේ ප්‍රියතම මත්ස්‍ය ප්‍රභේද ආනයනය කිරීමට පුරුදු වී සිටියේය. විසිතුරු මත්ස්‍ය අපනයනය ආරම්භ කරන ලද්දේ 1950 ගණන්වල දී ශ්‍රී ලංකා අපනයනකරුවන් කර්මාන්තයේ සැබෑ හැකියාව හඳුනා ගැනීමෙන් පසුවය. ශ්‍රී ලංකාව දැනට රටවල් 40කට අධික සංඛ්‍යාවකට විසිතුරු මසුන් අපනයනය කිරීමෙන් ඇමෙරිකානු ඩොලර් මිලියන 8.7 ක් පමණ උපයයි. එලෙසම ශ්‍රී ලංකාව තුළ, ලොව පුරා විසිතුරු මසුන් අපනයනය කරන මහා පරිමාණ සමාගම් 20ක් පමණ ඇත (EDB 2007).
ඉතා පහසුවෙන් සහ ඉක්මනින් රටේ ආර්ථිකයට ප්‍රධාන දායකත්වයක් ලබා දෙන කර්මාන්තයක් බවට පත් විය හැකි විසිතුරු මත්ස්‍ය කර්මාන්තය වැඩිදියුණු කිරීම සඳහා සහයෝගය දැක්වීමට උනන්දුවක් දක්වන පාර්ශ්වයන් අතර වැඩි දැනුවත් කිරීමක් රජය මඟින් ආරම්භ කර ඇත. එසේම, දැනට මත්ස්‍ය අභිජනන ක්‍රමවල යෙදී සිටින පුද්ගලයින් එම කර්මාන්තය පිළිබඳ මනා දැනුමක් ඇති පුද්ගලයන් වේ. ඔවුන් මත්ස්‍ය ප්‍රභේද සහ ඔවුන්ගේ හැසිරීම් පිළිබඳව මනා පුහුණුවක් ලබා ඇත.
ශ්‍රී ලංකාවේ විසිතුරු මත්ස්‍ය කර්මාන්තය, වනජීවී පනත සහ මත්ස්‍ය අභිජනනය කරන්නන් සහ ගොවීන් සඳහා පවත්වනු ලබන වැඩසටහන් මගින් අධීක්ෂණය සහ නියාමනය කරනු ලැබේ. ජාතික ජලජ සම්පත් පර්යේෂණ නියෝජිතායතනය සහ ජාතික ජලජීවී වගා සංවර්ධන අධිකාරිය කර්මාන්ත කටයුතු සඳහා කැප වූ උනන්දුවක් දක්වන රාජ්‍ය ආයතන කිහිපයකි. විසිතුරු මත්ස්‍ය අපනයනයේදී අවම සෞඛ්‍ය ගැටලු සහතික කරන නිරෝධායන පහසුකම් ශ්‍රී ලංකා අපනයන සංවර්ධන මණ්ඩලය විසින් අපනයනකරුවන්ට ලබා දී ඇත. එමෙන්ම විසිතුරු මසුන් අපනයනය කිරීමට පෙර සියලුම අපනයනකරුවන් සත්ව නිරෝධායන දෙපාර්තමේන්තුවෙන් සෞඛ්‍ය සහතිකයක්, වාණිජ දෙපාර්තමේන්තුවෙන් සම්භව සහතිකයක්, ධීවර හා ජලජ සම්පත් දෙපාර්තමේන්තුවෙන් සීමිත විශේෂ සඳහා බලපත්‍රයක් සහ NARA/ITI වෙතින් ජල තත්ත්ව සහතිකයක් ලබා ගැනීම ඇතුළත් ක්‍රියාවලියක් අනුගමනය කළ යුතුය.
විසිතුරු මත්ස්‍ය කර්මාන්තය සඳහා SWOT විශ්ලේෂණය
ශක්තීන්
- ශ්‍රී ලංකාව විසිතුරු මත්ස්‍ය කර්මාන්තයේ ව්‍යාප්තියට සහ තිරසාරත්වයට පහසුකම් සපයන විවිධ භූගෝලීය පිහිටීම් සහිත රටකි.
- ශ්‍රී ලංකාව, පොහොසත් ජෛව විවිධත්වයකින් සහ නිවර්තන දේශගුණයකින් සමන්විත වන අතර එය මත්ස්‍යයින්ට ස්වාභාවිකව බෝ වීමට බෙහෙවින් උපකාරී වේ.
- මෙම කර්මාන්තයේ බොහෝ අපනයනකරුවන්, පර්‍යේෂකයන් හට ආගමික පසුබිමක් ඇත; එබැවින් ඔවුන් සියලු ජීවීන්ට ගරු කරන අතර මසුන් හැසිරවීමේ දී ඔවුන්ට කිසිදු හානියක් සිදු නොවීමට වග බලා ගනියි.
- වර්තමාන රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්ති සහ රාජ්‍ය නිලධාරීන් මෙම කර්මාන්තයට ප්‍රමුඛව සහාය දෙන බැවින් ජාත්‍යන්තර තලය අතර ක්‍රියාකාරකම් සිදු කිරීම පහසුය.
- කර්මාන්තයේ තවත් නව්‍යකරණයන් කරා යා හැකි අපනයනකරුවන්, අභිජනනය කරන්නන් වැනි හොඳ ප්‍රවීණයන් සමූහයක් සිටීම.
- ශ්‍රී ලංකාව හොඳම ගුණාත්මක නිෂ්පාදනයන් සඳහා ප්‍රසිද්ධියක් උසුලන අතර විසිතුරු මත්ස්‍ය කර්මාන්තයේ විශ්වාසවන්ත අපනයනකරුවන් සඳහා කීර්තියක් දරයි.
- යම් තාක් දුරට මෙම කර්මාන්තයේ ශ්‍රී ලාංකීය අපනයනකරුවන් ජාත්‍යන්තර ප්‍රමිතීන්ට ගැලපෙන පරිදි අවශ්‍ය කුසලතා, තාක්‍ෂණයෙන් උපත ලබා තිබේ.
දුර්වලතා
- විසිතුරු මත්ස්‍ය කර්මාන්තයේ ඇතැම් ක්‍රියාකාරකම් ඉවත් කරන වනජීවී පනත වැනි රජය විසින් තවමත් අනුගමනය කරනු ලබන පැරණි යටත් විජිත දින නීති කිහිපයක් තිබීම. උදා: ආවේණික අභිජනන ශ්‍රී ලංකාවෙන් අපනයනය කිරීමට අවසර නැත
- ශ්‍රී ලංකාවේ ඇතැම් අපනයනකරුවන් මාළු සුරක්ෂිතව තබා ගැනීමට සනීපාරක්ෂක පහසුකම් ප්‍රගුණ නොකිරීම.
- අපනයන මාර්ගෝපදේශ සඳහා නිශ්චිත නිර්ණායක අපනයනකරුවන්ට ලබා දී නොමැත.
- පර්යේෂණ හා සංවර්ධනය සඳහා දුර්වල පහසුකම් තිබීම.
- විසිතුරු මත්ස්‍ය අපනයනකරුවන්ට ජාතික ප්‍රමුඛතාවයක් නොතිබීම.
අවස්ථාවන්
- මෙම කර්මාන්තයේ අපනයනකරුවන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙක් මෙය විනෝදාංශයක් ලෙස කරන අතර විනෝදාංශ කිසිවිටෙක එපා වීමට නැඹුරු නොවේ, එබැවින් මෙම කර්මාන්තය කිසිදා මිය යන්නේ නැත.
- මෙය මනස සනසන, සැහැල්ලු කරන කර්මාන්තයකි. එබැවින් අපනයනකරුවන් ඔවුන් කරන දේ සඳහා කැපවී සිටිති.
- ගවේෂණය කිරීමට අඛණ්ඩ අවස්ථාවක් ලැබේ.
- තෙවන පාර්ශ්වයක මැදිහත්වීමකින් තොරව විසිතුරු මත්ස්‍ය සැපයුම්කරුවන් සමඟ සෘජුව ගනුදෙනු කිරීමට ශ්‍රී ලංකා අපනයනකරුවන්ට හැකියාව ඇත.
තර්ජන
- විසිතුරු මත්ස්‍ය කර්මාන්තයේ අවධානම නිසා මුල්‍ය ආධාර ලබාගැනීමට ඇත්තේ සීමිත මූලාශ්‍ර ප්‍රමාණයකි.
- කිමිදුම්කරුවන් විසින් කොරල්පර විනාශ කිරීම.
- ඩයිනමයිට් මසුන් ඇල්ලීම සහ දැල් භාවිතයෙන් මසුන් ඇල්ලීම කලපු පතුලේ බාධා ඇති කරයි, එබැවින් සම්පත් සීමිත වනු ඇත.
- එසේම මසුන් ඇල්ලීමේ නරක පුරුදු විසිතුරු මසුන්ගේ අභිජනන භූමි වලට බාධා කරයි.
- මත්ස්‍ය අපනයනය සඳහා පහසුකම් සපයනු ලබන්නේ ගුවන් සමාගම් කිහිපයක් පමණක් බැවින් අපනයනය සඳහා තවත් ගුවන් සමාගම් කිහිපයක් අවශ්‍ය වේ.
- අපනයනය කිරීමේ අවදානම හේතුවෙන් සිදු කරන ඉහළ ගුවන් භාණ්ඩ ප්‍රවාහනය අපනයනකරුවන්ට වැඩි වියදම් ඇති කරයි.
REFERENCES:-
Christie, D. (1993) Action international working paper on the development of ornamental fishexports from Sri Lanka.
EDB (2007) Export Development Board of Sri Lanka, 2007. Statistical database.
Fisheries and Aquatic Resources Act, No 2 (1996) Parliament of the Democratic Socialist Republicof Sri Lanka. Colombo, Sri Lanka.
IUCN (1997) A list of Threatened Animals of Sri Lanka and the Western Indian Ocean: extractedfrom the 1996 IUCN Red List of Threatened Animals, The World Conservation Union, Sri LankaCountry Office, 7, Vagira Lane, Colombo 05, Sri Lanka.
Jonklass, R.S.L (1989) Past present and future status of live tropical fish and plant business inSri Lanka. Aquarama Proceedings.
